Obecnie zrzeszanie się podmiotów gospodarczych jest dobrowolne. Dawniej dla większości podmiotów gospodarczych istniał obligatoryjny obowiązek zrzeszania się, np. w zrzeszenia przedsiębiorstw państwowych czy też związki spółdzielcze. Mimo burzliwych dyskusji nadal zrzeszanie się jest dobrowolne z pewnymi wyjątkami np. obowiązek przynależności do samorządów dotyczy izb lekarskich, adwokatów, radców prawnych, notariuszy.