Nierówna szala życia i twórczości. A jeżeli nawiedza mnie upiór krwi — to błąd; to pomyłka (127;. Ale gdy Adam poległ w boju, a Hilary przejrzał do końca błysz­czącą nędzę świata wyższych sfer i kłamliwej, sprzedajnej li­teratury, tęsknota do prawdy musiała go pchnąć tylko do śmierci. W styksowej łodzi na Wiśle przewoźnikiem-Charonem okazuje się umarły Adam. Ten to „upiór krwi” jest przewod­nikiem prawdy bytu.W Hilarym, synu buchaltera ujawnia się zresztą również narrator-autor, który — będąc żołnierzem (zgodnie z doświad­czeniem życiowym samego Iwaszkiewicza) rozumie jednak do końca wątpliwości i męki poety i nieraz się z nim choć raczej konspiracyjnie — utożsamia. Wiosna i wojna 1918 z to­mu Pejzaże sentymentalne (1925) odsłania ukraiński epizod wo­jenny samego Iwaszkiewicza, który nazywa go romantycznie „jedną z licznych rycerskich przygód naszych czasów’. Zna­mienne wyznanie autobiograficzne rzuca światło na dylemat tutaj rozważany: „Nie całkiem miniony, nie całkiem przezwy­ciężony — do dzisiaj może? — okres estetyzmu prześladował mnie aż tu.